We beginnen dit hoofdstuk met een overzicht van het saldo van deze programmabegroting. Dit lichten we vervolgens kort toe. Verder staan we stil bij de incidentele baten en lasten en ons structurele begrotingssaldo. Tenslotte geven we aan welke financiële uitgangspunten we hebben gehanteerd bij het opstellen van de begroting.

Conclusies uit de tabel

Het lopende begrotingsjaar 2018 sluit met een negatief saldo van € 117.000. Dit wordt vooral veroorzaakt door tegenvallers vanuit de septembercirculaire 2018. Dit wordt voor een groot deel gecompenseerd door een meevallers in de rijksuitkering voor bijstand. Bij de jaarrekening 2018 is het definitieve rekeningsaldo bekend en indien dit tekort daadwerkelijk optreedt zullen we dit bedrag onttrekken aan de algemene reserve.

Het begrotingsjaar 2019 heeft een beperkt tekort van € 81.000. Dit ten opzichte van een totale begroting van circa € 300 miljoen. Het laatste begrotingsjaar is € 1,8 miljoen positief. Dit komt vooral door hogere algemene uitkering in het laatste jaar. Hiermee presenteren we een meerjarig sluitende begroting.

Nadere toelichting:
Het saldo van de programmabegroting start op basis van bestaand beleid met een overschot van € 255.000 voor 2018. Voor de jaren erna starten we steeds met jaarlijkse tekorten: € 0,9 miljoen in 2019 tot en met 2021 en € 0,8 miljoen in 2022. Deze tekorten zijn grotendeels veroorzaakt door tegenvallers uit de Eerste financiële tussenrapportage 2018.
Vervolgens zijn er mutaties geweest op deze bestaande begroting in de vorm van nieuw beleid, 3O-ontwikkelingen en de mei- en septembercirculaire. Deze worden afzonderlijk toegelicht.

Nieuw beleid

Deze programmabegroting 2019-2022 is de eerste vertaling van ons coalitieakkoord "Kansen zien, kansen pakken". Met de gemeenteraad maken we de plannen concreet. We beoordelen jaarlijks in hoeverre we financiële ruimte hebben om plannen te versnellen of bij de stellen. Hierbij blijven we kijken naar kansen. In deze begroting hebben we voor belangrijke prioriteiten uit ons akkoord extra financiële ruimte vrijgemaakt. Onderstaand een samenvattend overzicht hiervan.

+ is nadeel: hogere uitgaven/lagere inkomsten
- is voordeel: lagere uitgaven/hogere inkomsten
bedragen x € 1.000

Bij de programma’s verderop in deze programmabegroting lichten we het nieuwe beleid toe (onderdeel 4.1).

Investeringsfondsen

In het coalitieakkoord “Kansen zien, kansen pakken” staat dat we twee investeringsfondsen gaan oprichten: “Centrumontwikkeling” en “Duurzaamheid”. Op deze twee terreinen zijn de ambities groot, is er breed politiek draagvlak en zijn er vooral incidentele investeringen noodzakelijk. Door de fondsvorming reserveren we geld voor realisatie van onze ambities op deze terreinen.
Voor onze ambities op het gebied van de transformatie sociaal domein zijn in het verleden al investeringsgelden gereserveerd voor de Transformatieagenda jeugd, Wonen met ondersteuning en Oplosagenda Beschermd wonen.  
De extra investeringsfondsen kunnen gevormd worden vanuit de incidentele financiële ruimte die ontstaat door de afroming van de algemene bedrijfsreserve van het grondbedrijf (zie paragraaf grondbeleid).
We verwachten voor 2019 een bedrag van € 4,6 miljoen. Dit bedrag kunnen we nu besteden. Daarnaast is een prognose gegeven voor toekomstige winsten. Deze zijn echter afhankelijk van werkelijke verkopen en geactualiseerde risico. Besteding van deze bedragen is dan ook (nog) niet mogelijk.

Samenvattend willen we het bedrag van € 4,6 miljoen als volgt inzetten:

Bedragen * €1.000

Bij de programma’s verderop in deze programmabegroting lichten we deze fondsen ook toe onder categorie nieuwe beleid (onderdeel 4.1).

3O-ontwikkelingen

Samengevat geven de 3O-ontwikkelingen het volgende beeld:

Bij de programma’s verderop in deze programmabegroting benoemen we alle 3O-ontwikkelingen en lichten we deze toe (onderdeel 4.2).

Mei- en septembercirculaire

De mei- en septembercirculaire samen zijn voor het jaar 2018 circa € 0,6 miljoen negatief. In mei werd er nog een voordeel verwacht van € 1,1 miljoen. Door lagere rijksuitgaven is de septembercirculaire echter aanzienlijk negatiever (€ 1,7 miljoen negatief). Hierdoor is er per saldo sprake van een nadeel van € 0,6 miljoen in 2018.
Voor het jaar 2019 is er per saldo sprake van een voordeel van € 750.000. Dit is ruim € 0,3 miljoen lager dan verwacht in de meicirculaire. Voor de jaren erna is er sprake van een hogere algemene uitkering (van € 2,2 miljoen in 202 tot € 4,1 miljoen in 2022). De voordelen worden veroorzaakt door hogere rijksuitgaven. Hierin is vooral het effect van het regeerakkoord zichtbaar, waarbij het Rijk fors investeert in collectieve voorzieningen zoals veiligheid, onderwijs, zorg en infrastructuur. Omdat de rijksuitgaven hierdoor toenemen, ontvangen gemeenten ook extra geld (samen de trap op).

Investeringen
Via deze programmabegroting stellen we ook investeringskredieten vast. De kapitaallasten van de investeringen zijn verwerkt in de lasten per programma. Als er sprake is van nieuwe investeringen hebben we dat gedaan via de 3O’s of nieuw beleid bij de programma’s. In de paragraaf investeringsplan zijn alle investeringen opgenomen. Samengevat geeft dit het volgende beeld per programma:

Bedragen x € 1.000

Uit het overzicht blijft dat we de komende jaren in totaal circa € 80 miljoen investeren. Voor een specificatie wordt verwezen naar betreffende paragraaf investeringsplan. Het vaststellen van de programmabegroting is de basis voor het uitvoeren van de investeringen. Daarbij is het totale investeringsbedrag per programma leidend. De in het investeringsplan opgenomen investeringsbedragen voor 2018 en 2019 zijn na het vaststellen van deze programmabegroting direct beschikbaar voor uitvoering. Investeringen waarvan de kaders nog onvoldoende duidelijk zijn leggen we apart aan de gemeenteraad voor. Dit zijn de investeringen die in de tabel paragraaf investeringsplan zijn aangemerkt met een “R”.

Om een goed oordeel te kunnen vormen over de begroting is het van belang om het saldo te corrigeren met incidentele baten en lasten. De baten en lasten die niet incidenteel zijn, zijn immers structureel van aard. Het structurele begrotingssaldo geeft aan of de structurele lasten met structurele baten worden afgedekt. Als dat het geval is, is de begroting structureel in evenwicht.
In de volgende tabel berekenen we het structurele saldo van de programmabegroting.

De conclusie hieruit is dat de begroting in alle jaren structureel sluitend is. Dit met uitzondering van het lopende begrotingsjaar 2018. Dit wordt in 2018 vooral veroorzaakt door de tegenvaller vanuit de septembercirculaire.

Het saldo van incidentele baten en lasten wordt vooral veroorzaakt door grote, incidentele investeringen die opgenomen zijn voor het stadscentrum, waterveiligheid Maas en de invoering van de nieuwe Omgevingswet.
In bijlage 2 staat een specificatie van de incidentele baten en lasten.

In het coalitieakkoord ‘Kansen zien, kansen pakken’ is gekozen voor een solide financieel beleid met sluitende meerjarenbegrotingen. Er is gekozen voor stabiliteit. Wel willen we kansen benutten als deze zich voordoen. We vermijden extra bezuinigingen zoveel mogelijk.

De begroting 2019 en de meerjarenramingen 2020-2022 hebben opgesteld op basis van de volgende uitgangspunten:

1. Ons financieel beleid blijven we gedegen en solide vormgeven. We hebben een begroting die meerjarig (structureel) sluitend is. Tussentijdse beperkte, niet structurele, tekorten zijn aanvaardbaar als we deze uit reserves kunnen afdekken.
2. We hebben een algemene reserve die in principe voldoet aan de gestelde normen (10% van de algemene uitkering).
3. We kijken jaarlijks kritisch naar alle reserves. In de nota reserves, die de gemeenteraad tegelijk met deze programmabegroting behandelt, lichten we de reserves uitgebreid toe.
4. De lokale lastendruk houden we minimaal op € 22,50 onder het landelijke gemiddelde.
5. De OZB verhogen we in 2019 met de inflatiecorrectie (2,25%) plus een extra verhoging van 5%. Dit om onze ambities te kunnen realiseren. In 2018 was de lokale lastendruk € 36 onder het landelijke gemiddelde. Onze norm is dat we minimaal € 22,50 onder het landelijke verhoging willen zitten. Door de extra verhoging komen we (afhankelijk van de andere gemeenten) uit op deze norm. Voor de inflatie verwachten we voor 2019 een gemiddelde van 2,25%. Hiervoor gebruiken we de inflatiecijfers van het Centraal Planbureau die specifieke gericht zijn op de kostenontwikkeling van gemeenten, namelijk prijsontwikkeling overheidsconsumptie netto materieel en beloning werknemers.
6. Voor de tarieven van rioolheffing en afvalstoffenheffing gaan we uit van 100% kostendekkendheid.
7. Voor jaarlijkse prijscompensatie van budgetten hebben we op basis van de circulaires over de algemene uitkering een stelpost in de begroting opgenomen. Deze stelpost is ook bedoeld om loonkostenstijgingen op te kunnen vangen. Voor de berekening van de hoogte van de stelpost gaan we uit van de cijfers van het Centraal Planbureau, die  voor 2019 een stijging verwacht van 1,4% voor overheidsuitgaven en 3,1% voor loonontwikkeling.  
8. Voor subsidies verhogen we de bedragen alleen met een compensatie van loonstijging op basis van de specifieke CAO-ontwikkeling per sector. Dat betekent dat we niet-professionele instellingen aan de nullijn houden.
9. De rekenrente verlagen we naar 1,5%. De rente voor de grondexploitaties bedraagt in de begroting 1,2%. Dit is gebaseerd op landelijke verslagleggingsvoorschriften.
10. De raming van de algemene uitkering uit het gemeentefonds hebben we gebaseerd op de septembercirculaire 2018.
11. In programma 11 hebben we een jaarlijkse post onvoorzien van € 300.000 opgenomen. Deze post is bedoeld om incidentele tegenvallers op te vangen. Het college besluit over de inzet van deze post. Daarbij geldt de voorwaarde dat inzet past binnen de criteria: onuitstelbaar, onvermijdbaar en onvoorzienbaar. De verantwoording hierover nemen we op in de reguliere planning- en controldocumenten met vaststelling door de gemeenteraad.